Cyfrol o ysgrifau hwyliog ar y byd sesiynau gwerin yng Nghymru, gydag enw a nodiant alaw Gymreig yn bennawd i bob pennod. Llyfr unigryw ei naws gelfyddydol na chyhoeddwyd ei fath yn y Gymraeg o’r blaen.
“Y mae Sesiwn yng Nghymru – Cymry, Cwrw a Chân gan Huw Dylan Owen yn gampwaith o gyfrol, y gyfrol fwyaf diddorol a ddarllenais ers llawer dydd. Dyma sgrifennu byrlymus, cyffrous, gwybodus, brwdfrydig ac afieithus. Ychwanegwch at hynny sylwadau bachog a barn bendant ar wahanol agweddau’r byd canu gwerin, Cymru a Chymreictod gan ddyn ar dân dros ganu gwerin. Mae e hefyd o blaid cyflwyno canu gwerin yn y lle y dylid gwneud hynny – ymysg gwerin hwyliog y tafarnau.
Dyma arweinlyfr ardderchog i dafarnau sy’n croesawu sesiynwyr. Hefyd, ar gychwyn pob pennod fe geir alaw draddodiadol Gymreig, tua deugain ohonyn nhw i gyd – rhywbeth amhrisiadwy i grwpiau gwerin.
Mae hon yn gyfrol gyforiog o wybodaeth ddiddorol, o farddoniaeth ardderchog, y rhan fwyaf ohoni, rwy’n tybied, o waith yr awdur ei hun ac yn dangos dawn cynganeddwr medrus. Yn ogystal â hynny, mae’r bennod olaf yn ddarn ardderchog o lenyddiaeth bur. Fedra i ddim dweud mwy.”
“Dros y blynyddoedd bu ganddo droed mewn sawl gwersyll cerddorol, yn werin a roc. Tybed nad yw’r bardd a’r cerddor dawnus hwn bellach wedi llwyddo i greu arddull newydd ac unigryw iddo ef ei hun?” – Arfon Gwilym (Cylchgrawn Barn – Mehefin 2021)
“If a pint of Guinness had a voice it might well sound like Huw Dylan Owen on this new album – velvety, dark and very sustaining… …[Cau’r Hen Le] Despite its aching feeling of threnody, of lament, it’s a lovely, lovely song, not least when the singer harmonises with himself, two baritone rivers conjoining… …Just as fellow poet and troubadour Twm Morys – who shares a similar voice and flair for versifying – often sings about hares, here Hyw Dylan Owen sings about the beloved bears of his childhood, now removed, now long gone. It’s a good upbeat ending to an album by a natural rover, taking folk music for a walk along new paths, full of beautiful turns and sudden, unexpected vistas.” – Jon Gower (Nation Cymru 13/6/21)
“Diddorol iawn! 13 o draciau amrywiol iawn. Mae’n amlwg iawn o’r cychwyn cyntaf pa mor bwysig ydy geiriau yn fan hyn. Mae Huw Dylan yn fardd o fri a waw! Mae ‘na eiriau bendigedig… Ac am lais sydd ganddo fo. Mae ganddo fo lais isel melfedaidd, bas. Llais sy’n perthyn i’r tir rhywsut… Mae’r amrywiaeth yn eithriadol… Mae o wedi creu genre hollol newydd yn fan hyn.” – Ann Atkinson (Rhaglen Dewi Llwyd, Radio Cymru 18/7/2021)
“extraordinary debut album… heady mixture of familiar folk tunes interspersed with rock themes, hypnotic Welsh-language poetry, intonation & what he calls: ‘Rap traddodiadol’ – weird, wonderfully raw and very appealing.” – Mik Tems (Folk Wales 22/6/2021)
“Huw Dylan (not a Valleys tribute to his esteemed octogenarian namesake, but an enigmatic character all the same) effectively weaves Welsh poetry, songs, rap, and traditional folk themes to an accompaniment of rock guitars, traditional instruments and harmonies.Dylan’s vocal style and timbre perfectly compliments the material, and the choice of arrangements and accompaniments is eclectic, but fitting throughout.” – Rock n Reel Magazine RnR (Ian Taylor [RnR Vol.2 Issue.88] July August 2021)
“Albwm newydd gan Huw Dylan. Mae o’n swnio fel Bob Delyn, neu’n Leonard Coheny” – Dyl Mei (Radio Cymru ar Rhaglen Tudur Owen – 1/5/2021)
“Wow! Licio honna’n fawr iawn. Yn fawr iawn. Yr ail dro I mi wrando arni a mae hi’n well yr ail dro. Disgrifiad o lais fatha jam ar croissant neu fel menyn ar dôst. Neis ‘lly. Rhyw deimlad fel’na.” – Tudur Owen am Cau’r Hen Le (Radio Cymru ar Rhaglen Tudur Owen – 1/5/2021)
“Wedi mwynhau’n fawr. Wedi ei chynhyrchu yn arbennig o dda. Mae’r wybodaeth sy’n rhan o’r pecyn yn wych. Ewch amdani! A mwynhewch y gwrando!” – Eurig Salisbury (Podlediad Clera Ebrilll 2021)
“Braf gweld y gynghanedd yn cael ei defnyddio mewn ffordd gyffrous!” – Aneirin Karadog (Podlediad Clera Ebrill 2021)
Geiriau’r cerddi/caneuon a Gwybodaeth am Alawon
Cyflafan
Mi welais saethu miloedd
Drwy Hollywood, a’r hwyl oedd
Gweled Indiaid yn gelain,
Miri im gweld marw’r rhain.
Cael mwynhau gweld gynnau gant
Diawlineb yn adloniant,
Gweld pen-plu yn llyfu’r llwch
A’i farw yn ddifyrwch.
Ias a gawn o weld hen sgwô
Ni welwn fam yn wylo
Na gweled loes a galar
Cherokee wedi colli câr.
Cael hwyl iawn gweld celanedd
Heb weld y boen, heb weld y bedd.
Ni y gwyn sydd ddynion gwâr,
Nhw ddi-enaid oedd anwar.
Gwelais heno’n ddigalon
Hen Sioux ar y sgrin yn sôn
Am hafau a dyddiau da
O’i adfyd mewn gwarchodfa.
Heno heb lwyth, heb ei wlad,
Yn brudd heb ei wareiddiad.
– Dafydd Wyn Jones
Uchder Cader Idris – Oferedd Treforys Alawon Traddodiadol Cymreig a chwaraeir mewn sesiynau gwerin. Cyfrol: “250 Welsh Airs for a Shilling – Davidson’s musical miracles.”
Cau’r Hen Le
Wrth gloi y clwydi ar ddiwedd dydd
A’r machlud yno’n aros
Fe wyr mai hi yw’r olaf prudd
A’r terfyn ddaw’n rhy agos
Diffodd y golau a brwsio’r llawr
Run fath a’i mam o’i blaen
A chofio’n ol at ddyddiau’r wawr
A’r oesau’n ‘mestyn ymlaen.
Mae’n gwybod mai hi yw yr olaf
I gau y drws ynghlo
Dyma’r tro diwethaf i’w llais gael codi’r to
Ac wrth iddi gerdded at yfory
Sy’n edrych mor ddu a llwm
Mae’n deall mai hi oedd yr unig un
I sgwyddo baich mor drwm.
Ni chofir y chwerthin na’r canu nawr
Na’r hwyliau fu yno’n codi
Cymdeithas na all gofio’r wawr
A’r ysbryd wedi torri.
Atgofion braf blynyddoedd hir
Sy’n drwm dan ddigalondid
Rhy wan fu’r ymladd, dyna’r gwir –
Cau dyrnau yw cadernid.
Mae’n teimlo cywilydd, euogrwydd cras,
Croen gwydd ac iasau cryndod,
Y ddolen wnaeth fethu, methiant ei thras
Nid yw am i neb ei hadnabod.
Holai’ chymydog “lle fuest ti
a hithau’n ddydd mor braf?”
A’i chalon yn chwithig ni allai hi
Gyfaddef a’r hanes mor glaf.
Merch
Diwall yw’r dlos fach dawel, – un wylaidd
ei thad eilw’n angel,
Ei halaw’n ddi-daw, gwallt del,
Cernod a gwaedd mewn cornel.
Un waedd yw ei hwyrol weddi, – a’i gras
a dry’n sgrech cyn nosi;
Un rheg yw ei phader hi –
Enaid ag ofn rhieni.
Ei rhieni rydd ‘arweiniad’, – mam hallt
ei melltith a’i phwniad
a dwrn yn anrheg gan dad,
Curo ddengys eu cariad.
 braw daw y ‘cariad briwiau’ – a loes,
Ei chloi mewn cypyrddau
yn gas er y glas gleisiau
yn y gwyll a’r drws ar gau.
Yn y gwyll cenfydd hen gyllell – un fain
Finiog a daw dichell
I agor cnawd ei dagell,
Heb dad-gwae bydd bywyd gwell.
Heb aros, â gwae mae’n ymosod, – lladd
â llafn rydlyd barod;
Heb waedd tad yn peidio bod,
Undydd – diwedd plentyndod.
Diwedd a neb yn deall, – un weddw
gyhoeddus, ond cibddall;
Un amddifad o dad dall,
A diwedd plentyn diwall.
Awyren Bapur
 thithau’n llyfn a glân a hardd
Yn rhwym i drefn disgyrchiant
Cymeraf ennyd i’th godi di
Ar adain llawn gogoniant.
Mwytho’n gain a thylunio crin
A phlygu craidd dy hanfod
Bysedd deheuig am dy ganol di
A glynu gyda ‘nhafod.
Ehed i’r gwynt â d’enaid fry
Wyt frau, cei orffwys fory.
Ar awel braf cei esgyn rhwydd
 gwefr wrth frig entrychion
A throelli yno gerllaw y nef
Ysbrydol fydd d’orwelion.
Rhy fyr yw einioes dalen frau
Rhy hawdd yw rhwyg a malu
Ehed pob cyfle ddaw i’th ran
Cei orffwys pan ddaw yfory.
Ehed i’r gwynt â d’enaid fry
Wyt frau, cei orffwys fory.
Ehed i’r gwynt ar aden rydd
Ar lif a gwres yr awel
Ar wynt cei ffoi rhyw ddydd
Wyt frau, cei orffwys yn dawel.
Mudo
Yn ufudd, rhywsut mae’n cofio – y nyth
Fu’n hin haf cyn mudo
Adref; rhaid yw’r ailgrwydro,
Daw’r gwŷs â brys ‘nôl i’w bro.
Broydd hyfryd ddeil i hudo’i – haden,
Rhaid gadael Soweto
A thrist yw cymryd ei thro
I roi hwyl a ffarwelio.
Ffarwel maith cyn dechrau teithio – esgyn
A phesgi wrth fentro
Yn haid ar fin alltudio,
Llu’n canu ar wifr o’u co’.
Fe gwyd, o’r wifr lle bu’r clwydo yn res,
Ar wib heb betruso
Â’u racet am Foroco,
I dir yr haul aiff ar dro.
Daw’r haul a’i hin i’w blino – a’i horiau
Drwy’r Sahara’n brifo
Yn boeth, mae’n anobeithio
Er deddf ei greddf uwch y gro.
A’i greddf disynnwyr diwyro – i Ffrainc
Aiff ar ras llawn cyffro
Yn fuan, a’i hadfywio
Wna’r traeth, at Gymru y tro.
O bell, yng Nghymru caiff bwyllo – ond twyll
Yw gwneud tŷ dan fondo
A chael hoe, nid dyma’i chlo
Â’i natur ufudd eto…
Cregennan
Alaw draddodiadol ddysgais o’r sesiynau. Cofnodir yr alaw yn y gyfrol Sesiwn yng Nghymru sydd ar werth YMA.
Llwydwyll Gwareiddiad Llydaw
Yn bendrwm yn ei chwman – ym Min Mor
Ym Mhen March, hen wreigan
Mor hen a’r mor ei hunan
Werthai lês wrth y lan.
Yn ei gweillen ‘roedd gallu – ei llinach,
Deall hen ei theulu;
Hithau’r un fath a’r hyn fu
Yn gweu hanes a gwenu.
Aeth cur i’r plethau cywrain, – hir waedu
Aeth i’r brodwaith mirain,
A’r llaw a bwythai’r lliain
Yn llunio cof mewn llun cain.
Hen wraig drist ar greigiau draw – yn gwarchod
Wrth ei gorchwyl distaw;
Awen ei llwyth yn ei llaw,
Llwydwyll gwareiddiad Llydaw.
Gerallt Lloyd Owen
Gwenllian
(Sempringham 27-8-2020)
Wedi’n Llyw rhaid oedd dwyn y lleiaf,
Ein bwrw, a bwrw y buraf
Yn ei chrud, rhaid oedd dwyn y fwynaf,
Ein gwanu, a gwanu y gwanaf,
Dwyn ein hil, a dwyn ei haf – heb gysur
A dwyn natur y diniweitiaf.
Gorchuddia Fi!
Pan dwi’n sych dwi angen dy ddagrau
I’m dyfrio pan nad oes glaw,
Pan dwi’n oer dwi angen dy heulwen
A’i wenau i gydio’n fy llaw.
Gyda’r gwyll dwi angen dy lusern
I oleuo y llwybr llwm,
Yn y ddawns dwi angen dy rhythm
I’m cynnal a churiad dy ddrwm.
Cer allan a hel myrdd betalau
Yr ardd yn holl liwiau yr haf,
Cadw nhw’n grin tan yr hydref
I greu cwrlid o bersawr braf.
GORCHUDDIA FI!
Yn y gwanwyn dwi angen dy hydref
I liwio prydferthwch ar fyd.
Mae fy ngorffennol i angen d’yfory
A’th ledrith yn gweu swyn ar fy hyd.
Cer allan a hel myrdd betalau
Yr ardd yn holl liwiau yr haf,
Cadw nhw’n grin tan yr hydref
I greu cwrlid o bersawr braf.
GORCHUDDIA FI! COFLEIDIA FI! CARA FI! GORCHUDDIA FI!
Ymdaith Dolgellau
Alaw draddodiadol, gyfansoddwyd gan John Williams o’r Abermo, a ddysgais mewn sesiynau ac sydd i’w gael yng nghasgliad Mary Richards, Darowen, a olygwyd gan Robin Huw Bowen ac sydd ar werth YMA.
Nid pawb sydd a’r amynedd, na’r arddeliad, i drefnu noson Calan Gaeaf oddi wrth yr heip Seisnig-Americanaidd, ac felly mae’n diolch yn fawr i Tracey a Geraint am drefnu noson o hwyl yn y ganolfan sgowtiaid uwchben Ystalyfera.
Mewn lleoliad hyfryd bu coelcerth fawr, canu, tysen bôb a chaws a ffa, danteithion melys, casgen o gwrw (cyfraniad gan Gareth Rees) a sesiwn werin gyda thwmpath anffurfiol yn ychwanegu at yr achlysur.
Noson braf iawn. Do, mi wisgais fwgwd a bu cryn ganu a llymeitian rhwng y pymtheg ar ugain a ddaeth.
Byddai’n braf gweld yr un peth yn digwydd yn flynyddol.
Cyrfe Mawr Tyrfe Tawe 2015? Sut aeth hi? Os oes rhaid gofyn – lle’r oeddech chi?
Af i ddim ati i sgwennu am bob dim ddigwyddodd, dim ond sôn am fy uchafbwyntiau i o’r penwythnos:
Roedd René Griffiths yn hwyl ac yn mwynhau’r perfformiad – bydd angen ei wahodd yn ôl yn sicr. Aeth y sesiwn werin yn hwyrach ar y nos Wener yn dda, digon o gerddorion, digon o gwrw, a phawb mewn hwyliau canu. Joio! 🙂
Ar y dydd Sadwrn, wrth i’r casgenni gael eu gwagio’n araf, bu Bryn Fôn wrthi yn gyntaf. Er nad ydw i’n ffan mawr, mae’n bwysig nodi pa mor safonol ydyw yn fyw. Set acwstig oedd hwn ganddo ac roedd yn broffesiynol a gwych.
Rhan gorau’r Welsh Whisperer oedd Ceidwad y Beudy – os na chlywoch chi hon – ewch i’w weld!
Mae Lowri Evans wedi canu ymhob un Tyrfe Tawe o’r dechrau un (tua 13 gŵyl erbyn hyn) a tydi hi byth yn siomi. Llais swynol hyfryd a’r acen hyfrytaf un.
Sonia i ddim am y rygbi na’r pel-droed (colli’r gem, er llwyddo!), ond daeth Yucatan i’r noson a’u hanthemau gwych a’u sain yn treiddio drwy’r lle. Ai Yucatan yw grŵp gorau Cymru ar hyn o bryd? Dwi’n credu eu bod ben ag ysgwydd uwchlaw sawl un arall sy’n derbyn llawer iawn mwy o sylw.
Bu Gareth Rees a John Davies yn arwain criw i greu bar newydd ar lawr gwaelod Tŷ Tawe ers rhai wythnosau ac er nad yw’n barod go iawn eto, roedd hwn yn gyfle ardderchog i ystyried addasrwydd y lle ar gyfer sesiwn werin.
Gosodwyd bar newydd pren, casgen gwrw tu ôl iddi, silffoedd pren a phren ar hyd y waliau, yn ogystal â haenau newydd o baent i sicrhau awyrgylch mwy werinol tafarn. Yno mae bwrdd dartiau hefyd a chyn bo hir bydd dodrefn newydd hefyd.
I’r awyrgylch newydd arbennig hwn daeth cerddorion i fwynhau a thaflu alawon i’r awyr gan adael iddynt hedfan fry. Daeth criw da ynghyd o gerddorion a gwrandawyr i lenwi’r dafarn. Sara, Geraint, Jacob, John, Caradog, Aneirin, Eos, Nuw, Michal, a minnau. Daeth Eleri Gwilym o’r Sgeti hefyd a chanu cân neu ddwy yn hyfryd, er nad oedd yn arddull draddodiadol werinol efallai.
Yna bu alawon ar aden a chaneuon yn morio’n donnog gyda’r criw cyfan yn ymuno. A chafwyd tawelwch persain ar gyfer canu sych Eos Hirwaun a chanu gwyllt ar adegau eraill.
Roedd y cwrw yn wych, cwrw 3 Cliffs Bay gan Gwmni Bragu Abertawe.
Noson ardderchog. Bydd y dafarn newydd hon yn gaffaeliad! 🙂
Bu lansiad swyddogol Sesiwn yng Nghymru yn Nhŷ Siamas, Dolgellau ar bnawn Sadwrn y Sesiwn Fawr (18/7/2015) ac fe aeth y cyfan rhagddo yn gampus. Bu nifer dda yn mwynhau’r gerddoriaeth, darlleniadau, a’r barddoniaeth.
Roedd hi’n drueni bod dau ddigwyddiad o’r un naws yn digwydd yr un pryd gyda Gwilym Bowen Rhys yn arwain criw drwy alawon gwerin yn yr ystafell drws nesaf:
Ac roedd y cyfan yn ormod i ambell un ar ddechrau’r lansiad!
Ond bu hwyl a miri am dros awr dda. Gan mai fi oedd wrth wraidd y cyfan dwi ddim am roi beirniadaeth yn fan hyn (hunan-glod yn beth rhyfedd), ond rhof sawl fideo i chi gael blas o’r hyn a fu. Bwriedir lansio eto yn Abertawe tua mis Medi/Hydref, felly os hoffech fod yn ran o’r hwyl – cadwch olwg ar y wefan hon!
Pan gyrhaeddais i Tŷ Tawe neithiwr roedd nifer dda o gerddorion yno eisoes yn canu Llongau Caernarfon a’r hwyliau yn codi. Cyfle perffaith felly i griw ohonom esgeuluso’r gerddoriaeth am ychydig i gael gwlychu pig a rhannu jôc neu dri.
Beth wyt ti’n galw dyn sy’n rhoi arian i 7 o bob 10 unigolyn mae’n ei weld? Dimitri…. Meddai Aneirin. Rhyfedd sut gall cwrw wneud i’r jôcs mwyaf hurt i fod yn hynod ddoniol.
Be ti’n galw Groegwr sy’n edrych dros ei ysgwydd drwy’r amser? Troy…
Rhagor o giglan gwirion a chyfle am ddiod bach arall. Dwi’m yn siŵr os yw’r cerddorion yn gwerthfawrogi ein chwerthin. Tybed a oes tarfu?
Agorwyd y cistiau a dechrau. Yno roedd criw bach go daclus, yn enwedig o ystyried bod y Moniars yng ngŵyl y Gwach nemawr 7 milltir i ffwrdd. Daeth ambell un draw ar eu ffordd adref o’r Gwach hefyd. Felly, cerddorion –
Aneirin – ffidil
Chris (Eos) – gitâr ac ambell gân
Huw – chwibanogl
Nigel – telyn deires
John – mandolin
Michal – pibau
John – gitâr Sbaenaidd
Mel – ukulele
Robin – canu
Sylvie – mandolin
A drymiwr ar y tabwrdd hefyd.
O ie! A fi ar y banjo.
Ar ben hynny roedd Catrin tu ôl i’r bar yn lleisio ambell alaw werin hefyd.
Roedd Aneirin yn hedfan a digon o hwyl a’r bwced ar y bar yno i hel £70 at gylch meithrin y Gendros. Llwyddiant? Ysgubol!
Ond wrth i’r noson fynd rhagddi mae wastad amser am jôc fach arall…
Beth yw triple harp yn Gymraeg? Telyn telyn telyn!
Sesiwn yng Nghymru 