Cribellau’r Mandolin

Daeth yn amser i newid cribellau’r mandolin.  Nid yw hynny’n rhywbeth a wneuthum erioed o’r blaen, ond datblygodd ‘buzz’ ar dant A a dangosodd ychydig o archwilio bod holltau wedi datblygu yn y cribellau.  Mae hynny’n beth hollol naturiol mewn offerynnau hŷn, ond nid yw’n beth arferol mewn offeryn eithaf ifanc fel fy mandolin i, ond bum yn ei chanu’n rheolaidd a bu cryn ddefnydd i dreulio’r metel.

Felly dyma anfon at y crythsaer (luthier) yn yr Amerig a gofyn iddo am gyngor ar sut i newid cribellau.  Dyma oedd ei ateb:

“Quite often frets that are not too worn can be leveled and dressed, which means a luthier who has the correct tools especially a fret file of the right size.  The fret wire should be Stewart MacDonald’s small wire for mandolins.  If the frets need to be replaced, the luthier needs to know about the Teeter method of fretting, which is how they were installed.  I can explain it to you or to the luthier you select.  I would be happy to send the fret wire at no charge.  Sorry not to be of more help, but I am hoping that you can find an appropriate luthier and then I could provide exact information on doing the work.”

Felly roedd gen i waith i’w wneud, sef canfod crythsaer lleol.  Roedd sawl un, ond o esbonio bod angen iddynt wneud y ‘teeter method’ doedd ganddynt ddim llawer o ddiddordeb.  Roedd hynny’n ddull cymhleth a hir o adnewyddu meddent bob yn un.  Ond daeth un i’r fei, sef Richard Meyrick yn y Fenni.  Roedd yn foldon gwneud y gwaith ac yn rhesymol ei bris.

Felly, i ffwrdd a mi i’r Fenni a’r mandolin hoff yn sedd ôl y car.  Roedd gweithdy’r saer yn le hynod a’r arogl pren yn fendigedig.  Yno, roedd gŵr arall yn gweitiho ar fandolin o’r newydd tra roedd Richard wrthi’n adeiladu gitâr.

Rhaid cyfaddef mai profiad anodd ac annifyr oedd ffarwelio â’r mandolin.  Nid oeddwn eisiau ei gadael yno (gyda llaw – benyw yw mandolin i mi, er fy mod yn gwybod mai gwrywaidd yw’r enw) a bu’n rhaid i mi ymddiried yn llwyr yn y saer am wythnos.

Wythnos yn ddiweddarach roedd yr offeryn fel newydd a’r tannau glân newydd (Dr Thomastik) yn caniatau i fy mysedd lithro o nodyn i nodyn.

Bu’n wythnos hir heb y mandolin, gobeithio na fydd angen i mi ei hamddifadu eto am flynyddoedd hir…

Sesiwn Werin Tafarn y Railway, Cilâ

Cadwyn o englynion i Gareth Rees, Abertawe, ar gyrraedd ei drigain oed:

Y gwanwyn ddaw a gwenau – i Gilâ
Yn glên gan roi oriau
O hwyl, a chawn ni fwynhau
Yn hud sain y dathliadau.

Ar ben blwydd dathlwn lwyddiant – ein Gareth
Ar gyrraedd llawn dyfiant!
Un cŵl nawr sy’n hanner cant
A deg yn ddi-reg heb rant!

Ni rega ei fod yn drigain – rhy wên
 grâs yma’n ddeusain
Gyda mwynder ei bersain
Wraig Jên â’i gwên hithau’n gain.

Rhodia â’i wenau caredig – a byd
O fotobeics a’r miwsig
A bîr iach ar daith i’r brig,
Rhodia yn ŵr haelfrydig.

Rhodio lle cynt y rhedodd – a wna nawr
Er yn iach, mae’n adnodd
Wir hael ac fe’i gaiff yn rhodd –
Er ofer,býs-pás rhywfodd.

Hwylia ar fws i’r Railway – a hirddydd
O gerdded am adre,
Byd Gareth ydyw’r ‘pethe’
Yn Gymro’n mwynhau’i gamre.

I’w gamre’n iach ddi-achwyn – yn hoenus
Dymunwn oes addfwyn
A maith, oes lawen a mwyn
A hin pob dydd yn wanwyn.

Nid pob dydd mae Gareth Rees yn drigain oed.  Gareth Rees, ein Gŵrŵ Cwrw.  Gareth Rees y Cymro.  Felly rhaid oedd cael sesiwn yn ei hoff dafarn yn y byd, y Railway yng Nghilâ.  Dyma dafarn o’r iawn ryw, tafarn y bragwr Rory Gowland a’i gwrw bendigedig.  Bu’n sesiwn ardderchog gyda cyri’n cael ei ddarparu am ddim i bawb a’r gerddoriaeth yn bownsio.

Gobeithiaf yn fawr cael gwahoddiad yn ôl i’r Railway i ganu.

Gŵyl Gwrw Tŷ Siamas

Wedi wythnos o wyliau Pasg gweithgar o gerdded Cader Idris (Llwybr Fox fyny a lawr ar hyd Llwybr Pilin Pwn), Llyn Tegid, Nant y Moch (ar drywydd Brwydr Hyddgen), godre’r Gader a dioddef erbyn diwedd yr wythnos gyda chlunwst, roedd yn rhaid wrth ddiwrnod i ymlacio, a pha well na Gŵyl Gwrw Tŷ Siamas.

Gyda dewis da o gyrfe Cymreig a lleoliad wrth fy modd roedd hi’n braf iawn cael eistedd a sgwrsio gyda hen gyfeillion o Ddolgellau.  Bu cryn newid yn Nhŷ Siamas ac er mai yn y bar oedd y casgenni, yn y neuadd, neu’r hen safle amgueddfa, ac nid yn yr awditoriwm oedd y grwpiau a’r gerddoriaeth.

Y cyrfe i ddechrau felly –

Cwrw Llŷn – Y Brawd Houdini
Bragdy Seren – Cwrw Seren
Bragdy Waen – Pamplemoose
Bragdy Lleu – Cwrw Lleu
Mŵs Piws – Cwrw Ysgawen
Bragdy Mantle – Cwrw Teifi
Cwrw Cader – Cwrw Coch.

Anodd fyddai dewis pa un oedd orau ac efallai mai gwell fyddai peidio ceisio!

Iwan Huws – un o’r Cowbois wrth gwrs, yn canu ei hunan gyda’r gitâr ac yn swynol iawn, os rhywfaint yn dawel ac isel.  Dwi’m yn siwr os y cafodd wrandawiad teg, ond roedd yn gerddoriaeth cefndir swynol a thawel.

Band Arall – Yr hogia lleol yn rhoi cyfle i bawb glywed caneuon ac alawon eu record newydd, Lleuad Borffor.  Mae’r alaw Lliw’r Machlud yn hyfryd wych ac mae’n hynod braf meddwl bod rhywrai (Hefin Jones yn yr achos hwn) yn dal i gyfansoddi alawon dawns yng Nghymru.  Mae nhw’n grŵp gwerin o’r iawn ryw, dim gormod o sglein na sigl roc a rôl, ond hwyl cefn gwlad Meirionnydd yn fyw iawn.

Welsh Whisperer – Roedd hwn yn agoriad llygad!  Â’i lais melfedaidd a’r mwstas yn denu’r merched, prin ei fod yn cael llonydd i ganu!  joio mas draw!

Daeth Traed Moch Môn i’r llwyfan yn hwyrach.  Dychmygwch grŵp hanner Cymraeg a hanner Gwyddelig yn tarannu fel rhwy fersiwn dwyieithog o’r Pogues yn Nhŷ Siamas.  Wel, dyna gafwyd.  Caneuon gwyllt Gwyddelig eu naws megis Wild Rover ac yna caneuon gwerin Cymraeg fel Hen Ferchetan bob yn ail.  I fod yn onest wnes i ddim eu mwynhau yn fawr, ond llwyddasant i gael pawb i ganu Sosban Fach a’i debyg ac mae’n siwr i’r mwyafrif o’r gynulleidfa gael amser da.

Annisgwyl oedd Gwilym Rhys Bowen a’i gyd-gerddor a chyfaill, Elidir, yn canu ar ddiwedd y noson.  Gitâr a ffidil a lleisiau’r ddau yn cytseinio’n wych a’r hwyl naturiol yn fendigedig.  Rhywbeth i’n hatgoffa o ganu Robin Llwyd ab Owain gyda Cilmeri o’r oes a fu.  Roedd hwn yn ddiwedd hollol fendigedig ac wir yn addas i ddod a gŵyl gwrw Tŷ Siamas i ben.

Melys moes mwy.

Sesiwn yr Oakley Arms

Ar daith i’r Gogledd dros y Pasg, daeth y cyfle i mi alw draw i’r sesiwn yn yr Oakley Arms a chael cwmni braf rai o griw Bandarall.  Yno roedd Hefin a Celt, Gerallt a Bil am gyfnod byr, ac yno roedd Siwan yn ffidlo hefyd.

Mae rhywbeth ym mêr fy esgyrn sydd yn cadarnhau bod y Bandarall o’r un brîd a Chilmeri gynt, neu’r Hwntws.  Cerddoriaeth werin Gymraeg.  Hynny yw, nid cerddoriath ‘folk’, ond rhywbeth sy’n hwyliog gyfoes ac ar yr un pryd yn swnio fel ei fod ganrif oed.

Cafwyd peint neu ddau ac ambell i jôc cyn i’r gerddoriaeth ddechrau.  Noson dawel oedd hon, ond cafwyd cyfle i ddysgu ambell i alaw newydd a thrafod yr etholiad oedd i ddod yr wythnos honno.

Prynais gopi o CD Bandarall a chael mwynhad pur ohono, caneuon gwreiddiol fel Dim Ond Lleuad Borffor, ambell i alaw draddodiadol hyfryd megis Lliw Lili Ymysg Drain, ac ambell i alaw wreiddiol hefyd fel Lliw’r Machlud.

Os oes degpunt gennych i’w wario eleni – prynwch CD Bandarall.  Mae’n wych.